Dharma-onderwijs

Terug naar lezingen en artikelen

Verlichting is vrij van verschijnselen

27 Augustus 2020

‘De kracht van vertrouwen’ (Awakening of Faith) is een klassiek geschrift uit het Chinees boeddhisme van de 6de eeuw en wat wordt toegeschreven aan Asvaghosha. Hierin wordt iets opmerkelijks gezegd, namelijk: verlichting kan je niet zien, alleen wat onverlicht is toont zich direct. Er staat bijvoorbeeld geschreven:

“De essentie van verlichting is als een spiegel die werkelijk leeg is. Hij is vrij van elk teken van verschijnselen in de geest en hij bevat niets dat getoond kan worden, want hij weerspiegelt geen beelden.“

Boeddha-op-berg

Niets van wat we waarnemen is verlichting. Dat is mooi: verlichting hoeven we dus niet te zoeken in wat we zien en horen. Verlichting kunnen we niet halen uit onze omgeving en maakt veel van ons zoeken overbodig. Er kunnen tekenen van verlichting zichtbaar zijn, maar verlichting zelf plaatst zicht altijd buiten ons gezichtsveld.

Toch zegt diezelfde tekst dat de verlichting altijd aanwezig is. De verlichting is er, maar niet als een object wat we kunnen beetpakken. Als we verlichting willen van ons lijden hoeven we dus niet om ons heen te kijken want daar is die niet te vinden.
De wereld kan problematisch aandoen maar wat ik zie, voel en hoor is schijnbaar ‘slechts’ het onverlichte gedeelte. En dat kan geruststellend zijn. Het is fijn om mooie beelden te zien of serene rust te ervaren maar daarvan is verlichting niet afhankelijk. Sterker nog, de verlichting is altijd aanwezig maar wordt niet gedragen door iets speciaals. We kunnen ontspannen in het weten dat de stilte er is.

In meditatie kijken we naar hoe de werkelijkheid zich ontvouwt in al zijn facetten. Omdat de verlichting zich niet toont vestigen we nergens speciaal onze aandacht op. Maar ook houden we niets af, verlichting sluit immers niets uit. We ervaren simpelweg heel direct wat naar ons toekomt. Daarom is de kern van onze oefening misschien wel onze open geest. Daarom zitten we met geloken ogen en een zachte blik zonder speciale focus.

Zitten is gemakkelijk. Lastiger is het om te leren dat het in de oefening voldoende is om niets toe te voegen aan dit moment. Uiteindelijk is daar vertrouwen voor nodig. De beoefening groeit als we beetje voor beetje het zoeken plaats kunnen laten maken voor het vertrouwen en een diepe acceptatie in onze aanwezigheid hier en nu.

Er kunnen tekenen van verlichting zichtbaar zijn, maar verlichting zelf plaatst zicht altijd buiten ons gezichtsveld.

Gerard is Boeddhist en betrokken Sangha lid van de Dharmatoevlucht. Daarnaast begeleidt hij Meditatiegroep Utrecht